Málteigurin

Pápi, babba og pabba eru javngóð
08-04-2024
Fyrr helt mann, at babba var barnamál, meðan vaksin søgdu pápi. Hetta er ikki galdandi longur, meðan mann í Suðuroy altíð hevur sagt pabba. Øll trý eru javngóð í dag

Tá ið eg var barn, hildu vit, at tað bara vóru smá børn, sum søgdu babba, meðan stór børn og vaksin søgdu pápi. Men hvussu er støðan í dag, spyr lurtari.

-Babba, pápi ella pabba - hvør sigur sítt, og eingin kann siga, at eitt er betri enn hini. Eg kenni fólk, ið eru farin um pensjónsaldur, ið siga babba, so tað kann neyvan roknast sum barnamál, svarar Elin Henriksen, málkøn.

 

Mansnøvn sum enda við i

Tvær ymiskar bendingar eru av mansnøvnum, sum enda við i.

Tann vanliga veika bendingin av arvorðum, t.d. Atli, Heri, Ingi, Kári, Óli, Rúni, Sverri, Snorri. Tey fylgja vanligu veiku bendingini av kallkynsorðum (risi) og fáa a-ending í hvønnfalli, hvørjumfalli og hvørsfalli.

Hin bendingin er galdandi fyri bíbilsk nøvn, t.d. Levi, Eli, og nøvn, sum eru komin úr enskum. Har verða tey ofta stavað við y ella ei aftast, t.d. Timmy, Johnny, Tommy, Jeffrei.

Í flestu málførum hoyrist munur millum framburðin, har uppruna norrønu nøvnini enda við /i/ og tey bíbilsku og ensku enda við /ij/.

- Samanumtikið kunnu vit siga, at nøvn, sum enda vit y bara fáa eitt -s í endan í hvørsfalli, meðan hini, sum enda við i, fáa a í endan í øllum føllum uttan hvørfalli, sigur Elin Henriksen.

 

Jesu ella Jesusar

Summir prestar siga í Jesu navni, aðrir siga í Jesusar navni. Hvat siga føroysku stavsetingarreglurnar?

Sambært føroysku bendingarreglunum bendist Jesus til Jesusar í hvørsfalli, men Jesu fylgir latínsku bendingini, greiðir Elin Henriksen frá.

Lurtari spyr, um landið eitur Háland ella Holland, og Elin Henriksen vísir á ein triðja møguleika, sum er Niðurlond.

Hon mælir til, at fólk annaðhvørt siga og skriva Holland ella Niðurlond.

Í sendingini verður eisini tosað um, at hetlendingar og føroyingar skiltu hvønnannan fyrr, og í tí sambandi tosaðu vit um hetlendska málið norn, sum nú er burtur.

Um lurtarar hava hug til at lesa meira um norn, so ber tað til her.

Málteigurin

Føroyskt mál og mállæra eru til viðgerðar í sendingini Málteigurin, har Elin Henriksen er gestur. Fleiri evni verða tikin upp hvørja ferð, og lurtarar kunnu eisini senda spurningar og viðmerkingar inn til sendingina, sum eisini verða svarað og viðgjørd. Sendingin er at hoyra hvønn mánamorgun klokkan 9.05 og endursend leygardag klokkan 14.00.
Um føroyskum máli skal vera lív lagað, ræður fyrst og fremst um at vera góður við tað. Elin Henriksen og Solby Christiansdóttir taka samanum í seinasta Málteiginum
29-04-2024
Hví siga vit bólta rút, hundavakt, manga takk, "banka upp undir borðið"? Onnur evni eru: Forråelse, gentunavnið Vár og munurin á menniskja- og menniskjansligt
22-04-2024
Hvat merkir orðingin við eymk og fret, og hví siga vit soleiðis, spyr lurtari Elina Henriksen í hesari sendingini
15-04-2024
Fyrr helt mann, at babba var barnamál, meðan vaksin søgdu pápi. Hetta er ikki galdandi longur, meðan mann í Suðuroy altíð hevur sagt pabba. Øll trý eru javngóð í dag
08-04-2024
Føroyar hava fingið sína fyrstu løggildu stavsetingarorðabók. Tað merkir, at Stavsetingarorðabókin ásetur almennar, føroyskar stavsetingarreglur, og hvussu vit eiga at stava
25-03-2024
Kvennkynsorðið vreiði er til viðgerðar í dagsins sending, eftir at ein prestur segði vreiða heldur enn vreiði. Elin Henriksen, málkøn, greiðir frá, hvussu hetta hongur saman
18-03-2024
Lurtari hevur hug til at týða danska orðið hygejne til heilsufrøði, men tað er at avmarka hetta hugtakið alt, alt ov nógv, heldur Elin Henriksen, málkøn
11-03-2024
Orðasmíð lyftir tekstir upp á eitt hægri stig. Ein av okkara heilt góðu orðasmiðum er skaldið Martin Joensen og við dømum úr hansara tekstum tosa vit um skaldsligt orðasmíð
04-03-2024
Eitt orð, sum mong ivast í, er danska orðið omsorgssvigt, sum mangan verður týtt til umsorganarsvik. Tvey betri orð eru: umsorganartrot og vansorgan, sigur Elin Henriksen
26-02-2024
Forhoyr og frágreiðing eru ikki tað sama, og lógarverkið brúkar ikki sjóforhoyr. Tí eiga vit at siga sjófrágreiðing á føroyskum, sigur Elin Henriksen, málkøn
19-02-2024
Skriðulop, skalvalop, áarlop og omanlop eru ikki tað sama, men summi kunnu brúkast hvørt um annað
12-02-2024
Føroyska navnalóggávan er ung, og tí eru fleiri stavsetingar til summi nøvn. So sum Elisabeth/Elisabet og Christian/Kristian. Skalt tú brúka -th og ch- fylgja treytir við
29-01-2024